ทุนสำรองระหว่างประเทศ ความสำคัญและกลไกการจัดการ
ชีพธรรม คำวิเศษณ์ ผู้ช่วย ส.ส.สุธรรม แสงประเทศ พรรคเพื่อไทย อาทิตย์ 22 ธันวาคม 2567
ทุนสำรองระหว่างประเทศคืออะไร?
ทุนสำรองระหว่างประเทศ เปรียบเสมือน "เงินเก็บ" ของประเทศครับ โดยจะอยู่ในรูปของสินทรัพย์ต่างๆ ที่ประเทศถือครองไว้ เช่น 1
เงินตราต่างประเทศ: เช่น ดอลลาร์สหรัฐ ยูโร เยน ซึ่งได้มาจากการส่งออกสินค้าและบริการ
ทองคำ: เป็นสินทรัพย์ที่มีมูลค่าในตัวเอง และเป็นที่ยอมรับในระดับสากล
พันธบัตรรัฐบาลต่างประเทศ: เป็นตราสารหนี้ที่ออกโดยรัฐบาลต่างประเทศ
ตั๋วเงินคลัง: เป็นตราสารหนี้ระยะสั้นที่ออกโดยรัฐบาล
หลักทรัพย์อื่นๆ ของรัฐบาล: เช่น หุ้นกู้
นอกจากนี้ ยังมีสินทรัพย์อีกประเภทหนึ่งที่เรียกว่า สิทธิพิเศษถอนเงิน (SDRs) 3 ซึ่งเป็นสินทรัพย์ที่สร้างขึ้นโดยกองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) เพื่อใช้เป็นทุนสำรองระหว่างประเทศ SDRs เปรียบเสมือนตะกร้าเงินสกุลต่างๆ ที่ประเทศสมาชิก IMF สามารถนำมาแลกเปลี่ยนเป็นเงินตราต่างประเทศที่ต้องการใช้ได้
ทำไมทุนสำรองระหว่างประเทศถึงสำคัญกับประเทศไทย?
ทุนสำรองระหว่างประเทศมีความสำคัญต่อประเทศไทยอย่างมาก เพราะช่วยสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกิจในหลายๆ ด้าน ดังนี้
เสริมสร้างความเชื่อมั่นให้กับนักลงทุน: เมื่อประเทศไทยมีทุนสำรองระหว่างประเทศในระดับที่สูง นักลงทุนทั้งในและต่างประเทศจะมีความมั่นใจในการลงทุนในประเทศไทยมากขึ้น เพราะมั่นใจว่าประเทศไทยมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจ 4
อำนวยความสะดวกด้านการค้าระหว่างประเทศ: การค้าขายกับต่างประเทศ จำเป็นต้องมีเงินตราต่างประเทศไว้ชำระค่าสินค้าและบริการ ทุนสำรองระหว่างประเทศจึงเป็นสิ่งจำเป็นในการสนับสนุนการค้าระหว่างประเทศของไทย 4
รับมือกับวิกฤตเศรษฐกิจ: ในยามที่เศรษฐกิจผันผวน หรือเกิดวิกฤตการณ์ต่างๆ เช่น วิกฤตต้มยำกุ้งปี 2540 ทุนสำรองระหว่างประเทศจะช่วยบรรเทาผลกระทบ และพยุงเศรษฐกิจของประเทศไม่ให้ทรุดตัวลงไปมากกว่าเดิม ตัวอย่างเช่น ในปี 2553 เมื่อมีเงินทุนไหลเข้าประเทศไทยจำนวนมาก ธปท. ได้ใช้ทุนสำรองระหว่างประเทศในการแทรกแซงค่าเงินบาท เพื่อป้องกันไม่ให้ค่าเงินบาทแข็งค่าขึ้นอย่างรวดเร็วเกินไป ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อภาคการส่งออก 5
รักษาเสถียรภาพค่าเงินบาท: เมื่อค่าเงินบาทผันผวน ธปท. สามารถใช้ทุนสำรองระหว่างประเทศเข้าแทรกแซงค่าเงินบาท เพื่อช่วยรักษาเสถียรภาพค่าเงินบาทไม่ให้แกว่งตัวมากเกินไป 4
โดยสรุปแล้ว ทุนสำรองระหว่างประเทศที่สูงของประเทศไทยมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อเสถียรภาพและความยืดหยุ่นทางเศรษฐกิจของประเทศ
แล้ว ธปท. บริหารจัดการทุนสำรองระหว่างประเทศอย่างไร?
การบริหารจัดการทุนสำรองระหว่างประเทศเป็นเรื่องที่ซับซ้อนครับ ธปท. ต้องคำนึงถึงปัจจัยหลายอย่าง เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อประเทศ โดยมีหลักการสำคัญ 3 ประการ ดังนี้ 2
ความมั่นคงปลอดภัย: ธปท. ต้องบริหารจัดการทุนสำรองระหว่างประเทศให้มีความมั่นคง ปลอดภัย และลดความเสี่ยงจากการขาดทุน
สภาพคล่อง: ทุนสำรองระหว่างประเทศต้องมีความคล่องตัว สามารถนำมาใช้ได้ทันทีเมื่อประเทศต้องการ
ผลตอบแทน: ธปท. ต้องบริหารจัดการทุนสำรองระหว่างประเทศให้เกิดผลตอบแทนที่เหมาะสม ภายใต้ระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้
หลักการในการบริหารจัดการทุนสำรองระหว่างประเทศของไทย ได้มีการพัฒนาและปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากวิกฤตการณ์ทางการเงินในเอเชียปี 2540 4 เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและลดความเสี่ยงในการบริหารจัดการ
โดยทั่วไป ธปท. จะแบ่งทุนสำรองระหว่างประเทศออกเป็น 2 ส่วนหลักๆ เพื่อให้สอดคล้องกับหลักการข้างต้น คือ 4
ส่วนที่ 1 เน้นสภาพคล่อง: ส่วนนี้จะเก็บไว้ในรูปของเงินฝาก และตราสารหนี้ระยะสั้น เพื่อให้พร้อมใช้ได้ทันทีเมื่อจำเป็น เช่น เมื่อต้องชำระหนี้ต่างประเทศ หรือแทรกแซงค่าเงินบาท
ส่วนที่ 2 เน้นการลงทุนระยะยาว: ส่วนนี้ ธปท. จะนำไปลงทุนในสินทรัพย์ต่างๆ เช่น พันธบัตรรัฐบาลต่างประเทศ หุ้น เพื่อให้ได้ผลตอบแทนที่งอกเงยในระยะยาว โดยจะเน้นการลงทุนในสินทรัพย์ที่มีความมั่นคงและความเสี่ยงต่ำ
ปัจจัยอะไรบ้างที่มีผลต่อทุนสำรองระหว่างประเทศ?
ทุนสำรองระหว่างประเทศของไทยมีการเพิ่มขึ้นหรือลดลงอยู่ตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ ดังนี้ 6
การค้าระหว่างประเทศ: ถ้าประเทศไทยส่งออกได้มาก นำเข้าได้น้อย ก็จะทำให้มีเงินตราต่างประเทศไหลเข้าประเทศมากขึ้น ส่งผลให้ทุนสำรองระหว่างประเทศเพิ่มขึ้น ในทางกลับกัน หากประเทศไทยนำเข้าสินค้าและบริการจากต่างประเทศมากกว่าการส่งออก ก็จะทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง
การลงทุนจากต่างประเทศ: เมื่อนักลงทุนต่างชาติเข้ามาลงทุนในประเทศไทย จะนำเงินตราต่างประเทศเข้ามาด้วย ทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศเพิ่มขึ้น เช่น การลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ (FDI) การซื้อหุ้นหรือพันธบัตรของบริษัทไทยโดยนักลงทุนต่างชาติ
การเคลื่อนย้ายเงินทุนระหว่างประเทศ: การไหลเข้าออกของเงินทุนระหว่างประเทศ เช่น การลงทุนในหลักทรัพย์ การโอนเงินระหว่างประเทศ ล้วนมีผลต่อทุนสำรองระหว่างประเทศ หากมีเงินทุนไหลเข้าประเทศสุทธิ ทุนสำรองระหว่างประเทศก็จะเพิ่มขึ้น
นโยบายของรัฐบาล: นโยบายต่างๆ ของรัฐบาล เช่น นโยบายการเงิน นโยบายการคลัง ก็มีผลต่อการเพิ่มขึ้นหรือลดลงของทุนสำรองระหว่างประเทศ ตัวอย่างเช่น นโยบายการคลังแบบขยายตัว อาจทำให้การนำเข้าเพิ่มขึ้น และส่งผลให้ทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง
ความเชื่อมั่นของนักลงทุน: ถ้านักลงทุนมีความเชื่อมั่นในเศรษฐกิจไทย ก็จะนำเงินมาลงทุนในประเทศไทยมากขึ้น ทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศเพิ่มขึ้น ในทางกลับกัน หากนักลงทุนขาดความเชื่อมั่น ก็อาจถอนเงินลงทุนออกไป ทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง
สถานการณ์เศรษฐกิจโลก: ภาวะเศรษฐกิจโลกก็มีผลต่อทุนสำรองระหว่างประเทศเช่นกัน เช่น ถ้าเศรษฐกิจโลกชะลอตัว การส่งออกของไทยก็อาจลดลง ทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง หรือหากเกิดวิกฤตเศรษฐกิจโลก นักลงทุนอาจเทขายสินทรัพย์เสี่ยง รวมถึงสินทรัพย์ในประเทศไทย ทำให้เงินทุนไหลออก และทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง
ค่าเงินดอลลาร์สหรัฐ: เนื่องจากทุนสำรองระหว่างประเทศส่วนใหญ่จะถือครองเป็นเงินดอลลาร์สหรัฐ 8 ดังนั้น หากค่าเงินดอลลาร์สหรัฐอ่อนค่าลง มูลค่าของทุนสำรองระหว่างประเทศของไทย (เมื่อคิดเป็นเงินบาท) ก็จะลดลงด้วย ในทางกลับกัน หากค่าเงินดอลลาร์สหรัฐแข็งค่าขึ้น มูลค่าของทุนสำรองระหว่างประเทศของไทยก็จะเพิ่มขึ้น
สถานการณ์ปัจจุบันของทุนสำรองระหว่างประเทศของไทยเป็นอย่างไร?
ปัจจุบันประเทศไทยมีทุนสำรองระหว่างประเทศอยู่ในระดับที่สูงครับ โดยในปี 2565 มีมูลค่า 217 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ 9 ซึ่งถือว่าอยู่ในระดับที่แข็งแกร่ง สามารถรองรับการนำเข้าสินค้าและบริการได้นานถึง 8 เดือน 10 และสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานของกองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) ถึง 2.1 เท่า 10 อย่างไรก็ตาม ข้อมูลจากแหล่งอื่นๆ อาจบ่งชี้ว่าทุนสำรองระหว่างประเทศของไทยสามารถรองรับการนำเข้าได้น้อยกว่า 8 เดือน เช่น ข้อมูลจาก CEIC ในเดือนตุลาคม 2567 ระบุว่าทุนสำรองระหว่างประเทศของไทยสามารถรองรับการนำเข้าได้ 7.5 เดือน 11 ความแตกต่างของข้อมูลนี้อาจเกิดจากการใช้แหล่งข้อมูลที่แตกต่างกัน หรือช่วงเวลาที่ใช้ในการคำนวณที่แตกต่างกัน
จากข้อมูลในตาราง จะเห็นได้ว่าทุนสำรองระหว่างประเทศของไทยมีแนวโน้มลดลงในช่วงปี 2564-2565 แต่ยังคงอยู่ในระดับที่สูง
ดัชนีเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของไทย ซึ่งคำนวณจากปัจจัยต่างๆ เช่น ดุลบัญชีเดินสะพัด ทุนสำรองระหว่างประเทศ อัตราเงินเฟ้อ และหนี้ต่างประเทศ มีความสัมพันธ์ในเชิงบวกกับความแข็งแกร่งของค่าเงินบาท 12 นั่นหมายความว่า หากเศรษฐกิจไทยมีความมั่นคง ค่าเงินบาทก็มีแนวโน้มที่จะแข็งค่าขึ้น
นโยบายการเงินและเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับทุนสำรองระหว่างประเทศ
นโยบายการเงินและเศรษฐกิจของรัฐบาล มีความเชื่อมโยงกับทุนสำรองระหว่างประเทศอย่างใกล้ชิด ตัวอย่างเช่น
นโยบายอัตราแลกเปลี่ยน: ธปท. ดำเนินนโยบายอัตราแลกเปลี่ยนแบบลอยตัวที่มีการจัดการ โดยเข้าแทรกแซงค่าเงินบาทเป็นครั้งคราว เพื่อลดความผันผวนของค่าเงิน ซึ่งการแทรกแซงค่าเงินนี้ จะส่งผลต่อระดับทุนสำรองระหว่างประเทศ 4 เช่น หาก ธปท. ต้องการป้องกันไม่ให้ค่าเงินบาทอ่อนค่าลงเร็วเกินไป ธปท. อาจขายเงินตราต่างประเทศ และซื้อเงินบาท ซึ่งจะทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง
นโยบายการเงิน: การปรับขึ้นหรือลดลงของอัตราดอกเบี้ยนโยบายของ ธปท. มีผลต่อการเคลื่อนย้ายเงินทุนระหว่างประเทศ ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อทุนสำรองระหว่างประเทศด้วย 13 เช่น หาก ธปท. ปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยนโยบาย อาจดึงดูดให้นักลงทุนต่างชาติ นำเงินมาลงทุนในประเทศไทยมากขึ้น ทำให้ทุนสำรองระหว่างประเทศเพิ่มขึ้น
นโยบายการคลัง: การใช้จ่ายภาครัฐ และการจัดเก็บรายได้ของรัฐบาล ก็มีผลต่อดุลบัญชีเดินสะพัด ซึ่งจะส่งผลต่อระดับทุนสำรองระหว่างประเทศเช่นกัน 13 เช่น หากรัฐบาลใช้นโยบายการคลังแบบขยายตัว อาจกระตุ้นเศรษฐกิจ และทำให้การนำเข้าสินค้าเพิ่มขึ้น ซึ่งอาจส่งผลให้ทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง
นอกจากนี้ การถือครองทุนสำรองระหว่างประเทศในระดับสูง อาจมีต้นทุนค่าเสียโอกาส เนื่องจากเงินทุนส่วนนั้น อาจนำไปใช้ประโยชน์ด้านอื่นๆ ที่ก่อให้เกิดผลตอบแทนสูงกว่าได้ เช่น การลงทุนในโครงสร้างพื้นฐาน หรือการพัฒนาประเทศ 13
แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม
เว็บไซต์ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.): มีข้อมูลเกี่ยวกับนโยบายการเงิน อัตราแลกเปลี่ยน และทุนสำรองระหว่างประเทศของไทย
เว็บไซต์กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF): มีข้อมูลเกี่ยวกับเศรษฐกิจโลก และมาตรฐานต่างๆ เกี่ยวกับทุนสำรองระหว่างประเทศ รวมถึงแนวทางการจัดทำข้อมูลเกี่ยวกับทุนสำรองระหว่างประเทศ 14
เว็บไซต์ธนาคารเพื่อการชำระหนี้ระหว่างประเทศ (BIS): มีบทวิเคราะห์ และรายงานต่างๆ เกี่ยวกับทุนสำรองระหว่างประเทศ 4
ฐานข้อมูล AMECO ของคณะกรรมาธิการยุโรป: มีข้อมูลเศรษฐกิจมหภาคของประเทศต่างๆ รวมถึงข้อมูลดุลการชำระเงิน และสถานะการลงทุนระหว่างประเทศ 15
Federal Reserve Bank of New York: มีข้อมูลเกี่ยวกับการบริหารจัดการทุนสำรองระหว่างประเทศของสหรัฐอเมริกา รวมถึงรายงานการดำเนินงานด้านตลาดเงินระหว่างประเทศ 16
บทสรุป
ทุนสำรองระหว่างประเทศ มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อเศรษฐกิจไทย โดยทำหน้าที่เสมือน "เงินเก็บ" ของประเทศ ที่ช่วยสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกิจ เสริมสร้างความเชื่อมั่นให้กับนักลงทุน อำนวยความสะดวกด้านการค้าระหว่างประเทศ และช่วยประเทศไทยรับมือกับวิกฤตเศรษฐกิจต่างๆ
ธปท. มีบทบาทสำคัญในการบริหารจัดการทุนสำรองระหว่างประเทศ โดยยึดหลักความมั่นคงปลอดภัย สภาพคล่อง และผลตอบแทน และแบ่งทุนสำรองระหว่างประเทศออกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนที่เน้นสภาพคล่อง และส่วนที่เน้นการลงทุนระยะยาว
ระดับของทุนสำรองระหว่างประเทศ ได้รับอิทธิพลจากปัจจัยต่างๆ เช่น การค้าระหว่างประเทศ การลงทุนจากต่างประเทศ นโยบายของรัฐบาล ความเชื่อมั่นของนักลงทุน และสถานการณ์เศรษฐกิจโลก
ปัจจุบันประเทศไทยมีทุนสำรองระหว่างประเทศอยู่ในระดับสูง ซึ่งเป็นผลมาจากการดำเนินนโยบายเศรษฐกิจที่มุ่งเน้นการสร้างความเข้มแข็ง และเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ
Works cited
1. www.investopedia.com, accessed December 22, 2024, https://www.investopedia.com/terms/f/foreign-exchange-reserves.asp#:~:text=Foreign%20exchange%20reserves%20are%20assets,bills%2C%20and%20other%20government%20securities.
2. Reserve Management - Bank of Thailand, accessed December 22, 2024, https://www.bot.or.th/en/our-roles/financial-markets/Reserve_Management.html
3. International Reserves - Definition, Data & Forecasts - FocusEconomics, accessed December 22, 2024, https://www.focus-economics.com/economic-indicator/international-reserves-usd/
4. Reserves management and FX intervention in Thailand - Bank for International Settlements, accessed December 22, 2024, https://www.bis.org/publ/bppdf/bispap104x.pdf
5. The international transmission of monetary policy in recent years: Thailand's perspectives, accessed December 22, 2024, https://www.bis.org/publ/bppdf/bispap78w.pdf
6. The management of foreign exchange reserves - Bank for International Settlements, accessed December 22, 2024, https://www.bis.org/publ/econ38.htm
7. Foreign exchange reserves - Wikipedia, accessed December 22, 2024, https://en.wikipedia.org/wiki/Foreign_exchange_reserves
8. Currency Reserve: Overview, History, Examples - Investopedia, accessed December 22, 2024, https://www.investopedia.com/ask/answers/06/reserverequirements.asp
9. Thailand International Reserves (USD bn) - FocusEconomics, accessed December 22, 2024, https://www.focus-economics.com/country-indicator/thailand/international-reserves/
10. Financial conditions - Box 1: Assessment of international reserves adequacy - Bank of Thailand, accessed December 22, 2024, https://www.bot.or.th/content/dam/bot/documents/en/our-roles/monetary-policy/mpc-publication/monetary-policy-report/mpr-box/MPR_2022_Q4_BOX1.pdf
11. Thailand Foreign Exchange Reserves: Months of Import, 1991 – 2024 | CEIC Data, accessed December 22, 2024, https://www.ceicdata.com/en/indicator/thailand/foreign-exchange-reserves-months-of-import
12. Thailand's External Stability and Its Long-term Competitiveness, accessed December 22, 2024, https://www.krungsri.com/en/research/research-intelligence/ri-thai-baht
13. NBER WORKING PAPER SERIES INTERNATIONAL RESERVES AND THE GLOBAL FINANCIAL CRISIS Kathryn M.E. Dominguez Yuko Hashimoto Takatoshi, accessed December 22, 2024, https://www.nber.org/system/files/working_papers/w17362/w17362.pdf
14. International Reserves and Foreign Currency Liquidity - IMF Data, accessed December 22, 2024, https://data.imf.org/irfcl
15. International reserves | ECB Data Portal - European Union, accessed December 22, 2024, https://data.ecb.europa.eu/methodology/international-reserves
16. Foreign Reserves Management - FEDERAL RESERVE BANK of NEW YORK, accessed December 22, 2024, https://www.newyorkfed.org/markets/international-market-operations/foreign-reserves-management
ความคิดเห็น