อนาคตองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ ปี 2568-2571: ทิศทางการพัฒนาเมืองหลวงอันดับ 2 ของประเทศไทย
ประเทศไทยกำลังมุ่งสู่การกระจายความเจริญไปสู่ภูมิภาค โดยมีเป้าหมายในการพัฒนาเมืองหลักในภูมิภาคให้กลายเป็นเมืองหลวงอันดับ 2 เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ กระจายโอกาสทางเศรษฐกิจ และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชน จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยศักยภาพทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม จึงเป็นหนึ่งในจังหวัดที่มีความพร้อมในการก้าวสู่การเป็นเมืองหลวงอันดับ 2 ของประเทศไทย บทความนี้มุ่งวิเคราะห์อนาคตขององค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ในปี 2568-2571 โดยศึกษาจากแผนพัฒนาจังหวัด แผนพัฒนาองค์การบริหารส่วนจังหวัด โครงการพัฒนาเมืองเชียงใหม่ที่สำคัญในปัจจุบัน รวมถึงงานวิจัยและบทความทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง เพื่อวิเคราะห์ทิศทางการพัฒนาเชียงใหม่ในอนาคต และเปรียบเทียบกับแนวทางการพัฒนาเมืองหลวงอันดับ 2 อื่นๆ ในประเทศไทย
แผนพัฒนาจังหวัดและองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่
จังหวัดเชียงใหม่ได้เตรียมวางเป้าหมายการพัฒนาจังหวัดในระยะยาว 20 ปี โดยอ้างอิงจากยุทธศาสตร์ชาติ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ นโยบายของรัฐบาล และกรอบการพัฒนาของภาคเหนือ 1 ซึ่งแผนพัฒนาจังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. 2566-2570 2 และแผนพัฒนาองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. 2566-2570 3 เป็นกรอบสำคัญในการพัฒนาจังหวัดเชียงใหม่ให้บรรลุเป้าหมาย “นครแห่งชีวิตและความมั่งคั่ง” (City of Life and Prosperity) 4 โดยมุ่งเน้นการพัฒนาที่บูรณาการใน 3 ด้านหลัก ได้แก่
เศรษฐกิจดีและประชากรมีรายได้: มุ่งเน้นการยกระดับการพัฒนาเศรษฐกิจของจังหวัดเชียงใหม่ให้ครอบคลุมทั้งการท่องเที่ยว การเกษตร และการค้าการลงทุน โดยมีเป้าหมายเพื่อ
เพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันด้านการท่องเที่ยว ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงคุณค่า พัฒนาสินค้าและบริการทางการท่องเที่ยวให้ได้มาตรฐานสากล และส่งเสริมภาพลักษณ์ที่ดีของจังหวัด เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวคุณภาพ และผลักดันให้เชียงใหม่เป็นเมืองชั้นนำและเป็นจุดหมายปลายทางการท่องเที่ยวระดับโลก
พัฒนาและส่งเสริมเกษตรปลอดภัย เกษตรแปรรูป และเกษตรมูลค่าสูง ยกระดับการผลิตสินค้าเกษตรให้มีคุณภาพและมาตรฐาน เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน และสร้างรายได้ให้แก่เกษตรกร
เพิ่มขีดความสามารถของผู้ประกอบการ ภายใต้แนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์และอัตลักษณ์ล้านนา นำเทคโนโลยีและนวัตกรรมสมัยใหม่มาใช้ เพื่อส่งเสริมการค้าการลงทุนในพื้นที่ และเป็นประตูสู่การค้าการลงทุนระดับสากล 5
สังคมอยู่เย็นเป็นสุข: มุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน ลดความเหลื่อมล้ำ เสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน และพัฒนาคนทุกช่วงวัย โดยมีเป้าหมายเพื่อ
สร้างความเป็นธรรมและลดความเหลื่อมล้ำในทุกมิติ
เสริมสร้างพลังทางสังคม
เพิ่มขีดความสามารถของชุมชนท้องถิ่นในการพัฒนา การพึ่งตนเอง และการจัดการตนเอง 6
สิ่งแวดล้อมยั่งยืน: มุ่งเน้นการอนุรักษ์ ฟื้นฟู และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลและยั่งยืน โดยมีเป้าหมายเพื่อ
จัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างมีประสิทธิภาพ
จัดการภัยพิบัติต่างๆ เช่น ไฟป่า และ น้ำท่วม อย่างมีประสิทธิภาพ
ส่งเสริมพลังงานทดแทน
ลดมลพิษทางอากาศ โดยเฉพาะปัญหาฝุ่นควัน PM 2.5 7
จะเห็นได้ว่าแผนพัฒนาจังหวัดและแผนพัฒนาองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. 2566-2570 ให้ความสำคัญกับการพัฒนาอย่างบูรณาการในทุกมิติ ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม เพื่อให้บรรลุเป้าหมายสูงสุดในการเป็น “นครแห่งชีวิตและความมั่งคั่ง” โดยเน้นการสร้างความเจริญก้าวหน้าทางเศรษฐกิจควบคู่ไปกับการพัฒนาสังคมที่เข้มแข็งและเป็นธรรม รวมถึงการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน 4
โครงการพัฒนาเมืองเชียงใหม่ที่สำคัญในปัจจุบัน
จังหวัดเชียงใหม่มีโครงการพัฒนาเมืองที่สำคัญหลายโครงการที่ดำเนินการอยู่ในปัจจุบัน ซึ่งโครงการเหล่านี้ล้วนมีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนจังหวัดเชียงใหม่ไปสู่เป้าหมายการพัฒนาในอนาคต ตัวอย่างโครงการที่สำคัญ ได้แก่
โครงการ Chiang Mai Smart City: มุ่งเน้นการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ในการพัฒนาเมืองในด้านต่างๆ โดยเฉพาะในด้านการท่องเที่ยว การเกษตร การจัดการเมือง และการศึกษา ตัวอย่างโครงการย่อยภายใต้ Chiang Mai Smart City เช่น
การพัฒนาแอปพลิเคชันตลาดสด เพื่ออำนวยความสะดวกแก่ผู้บริโภคในการซื้อสินค้าจากตลาดสด และช่วยเหลือผู้ประกอบการร้านค้าในตลาดสด รวมถึงเกษตรกรรายย่อย ให้สามารถดำเนินธุรกิจได้อย่างต่อเนื่อง
การพัฒนาแพลตฟอร์มข้อมูลเมือง เพื่อรวบรวมและเผยแพร่ข้อมูลต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อการบริหารจัดการเมือง และการตัดสินใจของประชาชน
การส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านระบบออนไลน์ เพื่อเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงการศึกษา และพัฒนาทักษะความรู้ของประชาชนในพื้นที่ 9
โครงการพัฒนาเมืองเชียงใหม่นครแห่งการเรียนรู้เพื่อการพัฒนาเมืองพลวัตที่ยั่งยืน: มุ่งเน้นการพัฒนาและยกระดับทักษะความรู้ด้านเทคโนโลยีและนวัตกรรมของประชาชนในพื้นที่ ผ่านการสร้างระบบนิเวศนครเชียงใหม่เมืองแห่งการเรียนรู้ตามกรอบของ UNESCO โดยบูรณาการประเด็นเศรษฐกิจสร้างสรรค์ สังคมผู้สูงอายุ และสิ่งแวดล้อมเมือง รวมถึงการจัดทำ “ปูมเมืองเชียงใหม่” ด้วยกระบวนการศึกษาท้องถิ่น และเปิดให้เข้าถึงข้อมูลเพื่อสาธารณประโยชน์ (Chiangmai City Atlas & Open Data) ผ่านทางเว็บไซต์ มีการเรียนการสอนผ่านแพลตฟอร์มที่เป็นลักษณะ virtual reality มีการจัดงาน Forum เพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ และสร้างเครือข่าย รวมทั้งพัฒนาโครงการให้เกิดพื้นที่ต้นแบบและกิจกรรมที่นำไปสู่การขับเคลื่อนไม่น้อยกว่า 6 พื้นที่ 9
โครงการพัฒนาย่านหัตถนวัตกรรมพื้นที่เมืองเก่าเชียงใหม่: มุ่งเน้นการอนุรักษ์ ฟื้นฟู และพัฒนาย่านเมืองเก่าเชียงใหม่ โดยเฉพาะการส่งเสริมธุรกิจหัตถกรรม การพัฒนาพื้นที่สาธารณะ และการสร้างกิจกรรมทางเศรษฐกิจและสังคม เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยว และสร้างรายได้ให้กับชุมชน 10
โครงการเชียงใหม่เมืองท่องเที่ยวอัจฉริยะ (Smart Tourism): มุ่งเน้นการยกระดับภาคการท่องเที่ยวสู่การเป็นท่องเที่ยวอัจฉริยะ โดยการส่งเสริมให้เกิดระบบนิเวศที่เอื้อต่อการปรับเปลี่ยนเศรษฐกิจและสังคมของจังหวัดเชียงใหม่ ให้เข้าสู่ระบบเศรษฐกิจดิจิทัลอย่างสมบูรณ์ โดยมีเป้าหมายเพื่อยกระดับการท่องเที่ยวในพื้นที่ตามความเข้มแข็งและความต้องการของพื้นที่ไปสู่เศรษฐกิจดิจิทัล บนความเข้าใจและความร่วมมือของชุมชน และมีเป้าหมายให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน มีระบบเศรษฐกิจที่สามารถอยู่ได้ด้วยตนเองจากทรัพยากรที่มีอยู่ในพื้นที่หรือท้องถิ่น 11
บทวิเคราะห์แนวโน้มอนาคตขององค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ ปี 2568-2571
จากการศึกษาแผนพัฒนาจังหวัด แผนพัฒนาองค์การบริหารส่วนจังหวัด โครงการพัฒนาเมืองเชียงใหม่ที่สำคัญในปัจจุบัน รวมถึงงานวิจัยและบทความทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง สามารถวิเคราะห์แนวโน้มอนาคตขององค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ในปี 2568-2571 ได้ดังนี้
การเติบโตทางเศรษฐกิจ
เศรษฐกิจของจังหวัดเชียงใหม่มีแนวโน้มขยายตัวอย่างต่อเนื่อง โดยมีแรงขับเคลื่อนจากภาคการท่องเที่ยว ภาคอุตสาหกรรม ภาคการค้า และภาคการก่อสร้าง 12 ธนาคารแห่งประเทศไทยประเมินว่าเศรษฐกิจของจังหวัดเชียงใหม่จะขยายตัวในช่วงร้อยละ 2.0-3.0 ในปี 2566 และร้อยละ 0.7-1.7 ในปี 2567 12 อย่างไรก็ตาม การเติบโตทางเศรษฐกิจอาจได้รับผลกระทบจากปัจจัยภายนอก เช่น ภาวะเศรษฐกิจโลก ภัยธรรมชาติ และการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี 12
การพัฒนาเมืองอัจฉริยะ
จังหวัดเชียงใหม่มีแนวโน้มในการพัฒนาเมืองอัจฉริยะอย่างต่อเนื่อง โดยการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ในการบริหารจัดการเมือง การให้บริการสาธารณะ และการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน 9 ซึ่งจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ ลดต้นทุน และสร้างความสะดวกสบายให้กับประชาชน เช่น โครงการ Chiang Mai Smart City ที่มุ่งเน้นการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ในด้านต่างๆ เช่น การพัฒนาแอปพลิเคชันตลาดสด การพัฒนาแพลตฟอร์มข้อมูลเมือง และการส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านระบบออนไลน์
การท่องเที่ยวเชิงคุณภาพ
จังหวัดเชียงใหม่มีแนวโน้มในการมุ่งเน้นการท่องเที่ยวเชิงคุณภาพ โดยการพัฒนาสินค้าและบริการ การอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรม และการจัดการสิ่งแวดล้อม เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวที่มีกำลังซื้อสูง และสร้างรายได้ให้กับชุมชนอย่างยั่งยืน 5 เช่น โครงการเชียงใหม่เมืองท่องเที่ยวอัจฉริยะ (Smart Tourism) ที่มุ่งเน้นการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ในการยกระดับการท่องเที่ยว และการพัฒนาเศรษฐกิจดิจิทัลในจังหวัดเชียงใหม่
การพัฒนาอย่างยั่งยืน
จังหวัดเชียงใหม่มีแนวโน้มในการพัฒนาอย่างยั่งยืน โดยการรักษาสมดุลระหว่างการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม 8 เช่น การส่งเสริมการเกษตรปลอดภัย การจัดการขยะ และการลดมลพิษทางอากาศ ซึ่งสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ในระดับโลก
การกระจายความเจริญสู่ชุมชน
จังหวัดเชียงใหม่มีแนวโน้มในการกระจายความเจริญสู่ชุมชน โดยการส่งเสริมเศรษฐกิจฐานราก การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน และการสร้างโอกาสในการเข้าถึงบริการสาธารณะ 6 เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ และสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน ซึ่งจะช่วยให้ประชาชนในชนบทมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น และมีส่วนร่วมในการพัฒนาจังหวัด
การเปลี่ยนแปลงสู่สังคมเมือง
การเปลี่ยนแปลงจากสังคมชนบทสู่สังคมเมืองของเชียงใหม่เป็นไปในลักษณะเดียวกับเมืองอื่นๆ ในภาคเหนือตอนบน โดยเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงฐานอำนาจจากเจ้าผู้ครองนคร สู่ชนชั้นสูง และกลุ่มนายทุน ควบคู่ไปกับการปรับปรุงรูปแบบและโครงสร้างการปกครองจากหัวเมืองประเทศราช สู่จังหวัดหนึ่งในสยาม และประเทศไทย 13 การเปลี่ยนแปลงนี้ส่งผลให้เชียงใหม่มีการพัฒนาอย่างรวดเร็ว ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และโครงสร้างพื้นฐาน
ความท้าทายในการพัฒนาเมือง
แม้ว่าเชียงใหม่จะมีศักยภาพในการเป็นเมืองหลวงอันดับ 2 แต่ก็ยังคงมีความท้าทายในการพัฒนาเมือง ตัวอย่างเช่น ปัญหาในย่านกาดหลวง ซึ่งเป็นย่านการค้าที่สำคัญของเชียงใหม่ ปัจจุบันย่านกาดหลวงประสบปัญหาต่างๆ เช่น การรุกล้ำทางเท้าจากหาบเร่แผงลอย การจราจรติดขัด ความขัดแย้งในการใช้พื้นที่ และไม่มีช่วงเวลาสำหรับการซ่อมแซมหรือปรับปรุงพื้นที่อย่างเป็นระบบ 14 ซึ่งส่งผลกระทบต่อกิจกรรมต่างๆ และความเสื่อมโทรมของย่าน ดังนั้น การพัฒนาเชียงใหม่ในอนาคตจำเป็นต้องให้ความสำคัญกับการแก้ไขปัญหาเหล่านี้ เช่น การวางผังจัดระเบียบร้านค้า การปรับปรุงการสัญจรและการขนส่งภายในพื้นที่ การส่งเสริมทางเดินเท้า และการปรับปรุงสภาพแวดล้อมและภูมิทัศน์ของพื้นที่
การพัฒนาเมืองหลวงอันดับ 2 ของประเทศไทย
การพัฒนาเมืองหลวงอันดับ 2 ของประเทศไทย เช่น ขอนแก่น นครราชสีมา และพิษณุโลก มีแนวทางที่คล้ายคลึงกัน 15 คือ การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน การส่งเสริมการลงทุน การพัฒนาเศรษฐกิจ และการยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชน โดยมีจุดเน้นที่แตกต่างกันไปตามศักยภาพและบริบทของแต่ละเมือง ตัวอย่างเช่น
การพัฒนาเมืองเหล่านี้เป็นไปตามกระแสการขยายตัวของเมือง (Urbanization) ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นทั่วโลก รวมถึงในประเทศไทย โดยมีปัจจัยขับเคลื่อนสำคัญ เช่น การเติบโตทางเศรษฐกิจ การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน และการเพิ่มขึ้นของประชากรในเขตเมือง 16 ตัวอย่างการขยายตัวของเมืองในประเทศไทย เช่น การพัฒนาเมืองหาดใหญ่ เป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและการค้าของภาคใต้ และการพัฒนาเมืองเชียงราย เป็นศูนย์กลางการท่องเที่ยว การค้าชายแดน และการเกษตร ของภาคเหนือ 16
อย่างไรก็ตาม การพัฒนาเมืองหลวงอันดับ 2 ของประเทศไทย ยังต้องเรียนรู้จากเมืองชั้นนำระดับโลก เช่น ลอนดอน นิวยอร์ก และโตเกียว ซึ่งมีจุดแข็งที่โดดเด่น เช่น การเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การคมนาคมขนส่งที่สะดวกสบาย การพัฒนาด้านงานวิจัยและพัฒนา และการเป็นศูนย์กลางทางวัฒนธรรม 17
บทสรุป
จังหวัดเชียงใหม่มีศักยภาพและความพร้อมในการก้าวสู่การเป็นเมืองหลวงอันดับ 2 ของประเทศไทย โดยมีแผนพัฒนา โครงการพัฒนาเมือง และแนวโน้มการพัฒนาที่สอดคล้องกับทิศทางการพัฒนาเมืองของประเทศ การมุ่งเน้นการพัฒนาเศรษฐกิจควบคู่ไปกับการพัฒนาสังคมและการรักษาสิ่งแวดล้อม รวมถึงการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ในการพัฒนาเมือง ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่จะช่วยให้เชียงใหม่บรรลุเป้าหมายการเป็นเมืองหลวงอันดับ 2
อย่างไรก็ตาม เชียงใหม่ยังคงต้องเผชิญกับความท้าทายต่างๆ เช่น การจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อม การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน และการกระจายความเจริญสู่ชุมชน การแก้ไขปัญหาเหล่านี้ จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการขับเคลื่อนการพัฒนา เพื่อให้เชียงใหม่เป็นเมืองที่น่าอยู่ น่าท่องเที่ยว และเป็นเมืองหลวงอันดับ 2 ที่มีความยั่งยืนอย่างแท้จริง
Works cited
1. เชียงใหม่ เตรียมวางเป้าหมายการพัฒนาจังหวัด 20 ปี, accessed December 23, 2024, https://chiangmai.prd.go.th/th/content/category/detail/id/9/iid/157635
2. แผนพัฒนาจังหวัด - จังหวัดเชียงใหม่, accessed December 23, 2024, https://www.chiangmai.go.th/managing/public/article3
3. แผนพัฒนาท้องถิ่น ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566-2570 - เทศบาลนครเชียงใหม่, accessed December 23, 2024, https://www.cmcity.go.th/Viewpdf/11326/%E0%B9%81%E0%B8%9C%E0%B8%99%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%96%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%99%20%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B8%B3%E0%B8%9B%E0%B8%B5%E0%B8%87%E0%B8%9A%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%93%20%E0%B8%9E.%E0%B8%A8.%202566-2570.html
5. แผนพัฒนาจังหวัดเชียงใหม่ (พ.ศ. 2566 - 2570) ฉบับทบทวนป, accessed December 23, 2024, https://accl.cmu.ac.th/public/img/uploadfile/1681974708-a9d9hzqir5.pdf
6. แผนพัฒนาจังหวัดเชียงใหม่ (พ.ศ. 2566 - 2570), accessed December 23, 2024, https://www.chiangmai.go.th/managing/public/D2/2D24Aug2022155450.pdf
7. spp.cmu.ac.th, accessed December 23, 2024, https://spp.cmu.ac.th/wp-content/uploads/2023/05/CM-Driving-Force_24.08.231.pdf
8. www.chiangmai.go.th, accessed December 23, 2024, https://www.chiangmai.go.th/managing/public/D2/2D09May2022152225.pdf
9. บทสรุปผู้บริหาร ข้อเสนอแผนพัฒนาเมืองอัจฉริยะ “การพัฒนาเมืองเก่าอย่างชาญฉลาด” โดย เทศบาลนครเชียงใหม่ - DEPA, accessed December 23, 2024, https://www.depa.or.th/storage/app/media/SmartCity/Tab_SmartCity/1_Chiang%20Mai%20Smart%20City%20Through%20Smart%20Old%20Town%C2%A0.pdf
10. โครงการพัฒนาย่านหัตถนวัตกรรมพื้นที่เมืองเก่าเชียงใหม่ | Chiang Mai ..., accessed December 23, 2024, https://www.urban.arch.chula.ac.th/archive/thesis2563kunchuda/
11. www.chiangmai.go.th, accessed December 23, 2024, https://www.chiangmai.go.th/managing/public/D2/2D01Feb2022091701.pdf
12. NRO Talk มองเศรษฐกิจภาคเหนือปัจจุบัน เตรียมพร้อมสู่อนาคต, accessed December 23, 2024, https://www.bot.or.th/th/research-and-publications/seminars/northern-symposium/northern-symposium/2566_NRO_Talk.html
13. งานวิจัยเรื่อง อนาคตของเมืองเชียงใหม่ขับเคลือนโดยภาคประชาสังคม | PDF, accessed December 23, 2024, https://www.slideshare.net/slideshow/ss-53543202/53543202
14. so01.tci-thaijo.org, accessed December 23, 2024, https://so01.tci-thaijo.org/index.php/arch-kku/article/download/249442/170281/945721
15. ejournals.swu.ac.th, accessed December 23, 2024, https://ejournals.swu.ac.th/index.php/JOS/article/download/10818/8982/32001
16. www.tei.or.th, accessed December 23, 2024, https://www.tei.or.th/thaicityclimate/public/research-46.pdf
17. "กรุงเทพฯ คว้าอันดับ 7 เมืองมหาอำนาจด้านการปฏิสัมพันธ์ทางวัฒนธรรม" - NIA, accessed December 23, 2024, https://www.nia.or.th/GlobalPowerCityIndex
ความคิดเห็น